Er schijnen in Nederland tweeënhalf miljoen liefhebbers van klassieke muziek te bestaan. Van dit fabuleus hoge aantal stemmen er wekelijks zo’n achthonderdduizend af op de publieke klassieke zender Radio 4. De helft daarvan houdt het luisteren dikwijls niet langer vol dan een kwartiertje per week. Dat komt neer op amper twee minuten per dag. Dat moet anders vindt de zendercoördinator van de klassieke zender Margriet Teunissen. Beweegt het marktaandeel van Radio 4 zich thans rond de anderhalf procent in de toekomst moet dat percentage opgekrikt worden naar een percentage van tweeënhalf. Zo’n streven móét wel ten koste gaan van kwaliteit. Programmamakers gaan zich nog meer richten op de smaak van het grote publiek. Dat betekent volgens de omroepwetten nog meer meest in het gehoor liggende deeltjes van de populairste werken van Vivaldi, Mozart, Schubert en Mahler.
Om het gestelde doelpercentage luisterdichtheid te bereiken laat ook de overheid zich niet onbetuigd. Zij biedt het omroepbestel een typisch Haags helpend handje. Men bedacht een bezuinigingsoperatie die ruim achttien miljoen euro per jaar in het laatje moet brengen. NCRV en EO grepen de bezuinigingsdrift met beide handen aan en verlieten prompt het zinkende schip. Nou, nou, Radio 4 een zinkend schip, is dat niet wat kort door de bocht? Ik dacht het niet. Ga maar na. De wat heet klassieke zender wordt nu nog bespeeld door AVRO, TROS en NPS. KRO, VARA en VPRO vullen zolang het duurt de gaatjes met het programma ‘Componist op 4’ (Vara), af en toe een ingeblikte concertregistratie en klassieke-muziek-vreemde uurtjes.
Bij de TROS smeedt men plannen het Publieke Bestel te verlaten om commercieel verder te gaan. De andere familiezender is in de afgelopen tien jaar qua ledental zo drastisch in elkaar gezakt dat je je af kunt vragen hoe lang die omroep het überhaupt nog volhoudt. Persoonlijk zal ik er geen traan om laten als straks de laatste Cor van der Laak de AVRO de rug heeft toegekeerd. Die omroep sloot onlangs het Radio 4 seizoen tekenend af met de jaarlijkse leuterdag in het kader van u vraagt en wij draaien. Even voor de klok van half elf stemde ik af op ‘De Dag Van De Luisteraar’. Juist op dat moment probeerde men toetsenist en dirigent Ton Koopman aan de lijn te krijgen. Dat wilde maar niet lukken. Misschien vergeten zijn mobieltje aan te zetten, opperde de presentator, of hij zat gewoon in zijn huis in Zuid-Frankrijk. Hoe het ook zij geen Koopman aan de lijn. Tot opluchting van de omroeper was Koopmans wens al eerder ter muziekredactie gedeponeerd. Zijn verzoek bleek uit eigen waar te bestaan en zo schalde het openingskoor uit Bachs cantate Darzu ist erschienen der Sohn Gottes in de uitvoering van The Amsterdam Baroque Orchestra & Choir uit de luidsprekers. Het was nog niet afgelopen of de zigeunerwijs Hora Staccato van Grigoras Dinicu werd de ether ingeslingerd. U begrijpt dat ik die zondag net niet aan de wekelijkse limiet van vijftien minuten toe kwam.
Het best beluisterde Radio-4-programma was tot voor kort het doordeweekse Muziek voor Miljoenen. Dat wist gemiddeld zo’n vijfentachtigduizend luisteraars te trekken. In haar zucht naar meer luisterdichtheid zal de zendercoördinator er naar streven Radio 4 om te vormen tot dé zender van de music for the millions. Een soort Classic FM maar dan voornamelijk gevuld met ‘live’ concerten uit gans Europa, tijdens de ochtend- en avondspits onderbroken door een programma gelijk aan het ter ziele gegane A4 maar dat nu Viertakt heet. Dagelijks uw portie actualiteiten (‘Koeien geven meer melk met Mozart in de stal’) uit de wereld van de klassieke muziek. Tussen de middag wordt er plaats ingeruimd voor de grote cd-maatschappijen die in ‘Vers op 4’ hun nieuwe cd’s kunnen pluggen. Ik kan me zo voorstellen dat de dames en heren product managers nieuwe kansen ruiken. Of de luisteraar die op zoek is kwalitatief hoogstaande klassieke muziek daarmee gediend is waag ik te betwijfelen.