De rond 1637 geboren Duits/Deense componist Dieterich Buxtehude genoot al tijdens zijn werkzame leven grote faam. Hij stond in hoog aanzien als organist, maar vlak ook zijn kwaliteit als componist van vocale werken, kamermuziek en klavecimbelwerken niet uit. Van zijn omvangrijke oeuvre is niet alles, maar wel een belangrijk deel, bewaard gebleven en dat is mede te danken aan het kopieerwerk van Johann Sebastian Bach en diens oudste broer Johann Christoph. In de winter van 1705-1706, een jaar voor het overlijden van Buxtehude, ondernam Bach een reis van 400 kilometer naar Lübeck om de beroemde componist aan het werk te kunnen zien en horen als organist en dirigent. Hij was zo onder de indruk van de kwaliteiten van Buxtehude dat hij veel langer in Noord-Duitsland verbleef dan gepland. Het verhaal gaat dat Bach door het kerkbestuur is gevraagd Buxtehude op te volgen als organist van de Marienkirche in Lübeck. De wetenschap dat daar een verplicht huwelijk aan vast zat met de oudste dochter van Buxtehude zou voor Bach de reden zijn geweest dat hij bedankte voor de eer…
In 1673 gebruikte Buxtehude de term Abendmusiken voor het eerst voor de concerten die hij op de donderdagavond organiseerde in de Marienkirche. Ze waren bedoeld om Lübeckse kooplieden, die in afwachting waren van de opening van de naast de kerk gelegen beurs, muzikaal te vermaken. Later zou Buxtehude het roer omgooien en de concerten beperken tot vijf vroege zondagavonden in de adventsperiode. Op die avonden kregen bezoekers meestal op bijbelteksten gebaseerde vijfdelige werken voorgeschoteld. Die waren steeds gebaseerd op bijbelteksten, bekende koralen en/of nieuw geschreven teksten. Bij bijzondere gelegenheden nodigde Buxtehude soms wel veertig vocalisten en instrumentalisten uit die hij verdeelde over zes verschillende podia in de kerk. Dat de avonden in de Marienkirche niet zelden een theatraal karakter hadden kan worden opgemaakt uit de woorden van de operalibrettist Heinrich Elmenhorst die Buxtehudes Abendmusiken vergeleek met in de kerk uitgevoerde opera’s. De door de lokale handelsgilden gesponsorde concerten waren gratis toegankelijk. Individuele sponsoren ontvingen een gedrukt programmaboek en kregen een zitplaats aangeboden in de kerk. De overige bezoekers moesten het doen met een staanplaats. Dat het publiek zich destijds niet altijd gedroeg zoals vandaag de dag gebruikelijk in concertzalen en kerken tijdens het uitvoeren van klassieke muziek wordt geïllustreerd door het feit dat de Rathauswache niet zelden de orde moest handhaven tijdens de Abendmusiken. De adventsconcerten werden na het overlijden van Buxtehude voortgezet door zijn opvolgers en eerst in 1810 kwam er een einde aan de traditie.
Jammergenoeg is er vrijwel niets bewaard gebleven van de muziek die Buxtehude voor zijn Abendmusiken componeerde. Lionel Meunier en Olivier Fortin schetsen met hun ensembles Vox Luminis en Masques op de door Alpha onder de titel Abendmusiken uitgebrachte cd een muzikaal beeld van hoe zo’n avond er in de Marienkirche uit zou kunnen hebben gezien. En gelooft u mij, het beluisteren van de cd zult u ervaren als een groot feest! De drie gepresenteerde cantates worden gekenmerkt door grote muzikale rijkdom, en de expressieve uitdrukkingskracht die ze kenmerken maakt dat je ze zonder overdrijving mag rekenen tot de mooiste uit de Duitse barokperiode van voor Bach. De instrumentale werken die de cantates op de cd larderen maken het feit dat Bach maar moeilijk afscheid kon nemen van Lübeck alleen maar meer verklaarbaar…
Buxtehude: Abendmusiken