Forqueray: Les Tourments de l’Âme

De familie Forqueray zorgde in de Franse barokperiode voor een aantal generaties vooraanstaande componisten, uitvoerende musici en dansers. De bekendste telg van de familie is de in 1672 geboren Antoine Forqueray. Hij was de zoon van Michel Forqueray (1650-1714), die zijn dans- en muzieklessen kreeg van een of meer leden van een ander beroemd Frans geslacht van musici en dansers: de familie Couperin. Antoine Forqueray ontwikkelde zich samen met Marin Marais tot de twee meest vooraanstaande bespelers van de viola da gamba van hun tijd.

Hij leerde het vioolspel van zijn vader en al op vijfjarige leeftijd mocht hij zijn kunsten vertonen aan koning Lodewijk de XIVe. Die nam hem in bescherming en zorgde ervoor dat de jonge musicus zich ook kon bekwamen als bespeler van de viola da gamba. Dat ging hem zo goed af dat hij op 17-jarige leeftijd werd aangesteld als Musicien ordinaire de la Chambre du Roy. Rond 1703 volgde zijn benoeming tot lid van de illustere Chapelle Royal. Antoine Forqueray kende als uitvoerend musicus een zeer gewaarde status in Frankrijk. Vooral zijn improvisatietalent werd alom geroemd. Tijdgenoten beschreven zijn spel als grillig en bizar. Van de 18e eeuwse Franse gambist en doctor in de rechtsgeleerdheid Hubert Le Blanc is de uitspraak dat Marais speelde als een engel en Forqueray als een duivel…

Dat laatste zou zeker ook kunnen slaan op het privéleven van de componist. De relatie met zijn echtgenote, de klaveciniste Henriette-Angélique Houssu, mocht dan in artistiek opzicht een goede combinatie zijn, het huwelijk zelf kende weinig geluk. Antoine sloeg zijn vrouw regelmatig, beschuldigde haar van buiten-echtelijke uitspattingen en uiteindelijk volgde er een echtscheiding. Ook zoon Jean-Baptiste-Antoine (1699-1782) maakte regelmatig kennis met de losse handen van zijn vader. Het bleef niet alleen bij slaan, in 1715 zorgde vader ervoor dat zijn zoon werd opgesloten in het gevang en tien jaar later zorgde hij er zelfs voor dat zoonlief op straffe des doods werd verbannen vanwege allerlei vormen van losbandigheid, vooral met dames van lichte zeden, en het plegen van diverse diefstallen. In 1731 keerde Antoine Forqueray Parijs de rug toe en vestigde hij zich samen met gehandicapte dochter in Mantes-la-Jolie. Hij zou daar tot zijn dood in 1745 blijven wonen.

Met Jean-Baptiste-Antoine kwam het uiteindelijk allemaal goed. Tijdens zijn verbanning maakte hij kennis met een aantal invloedrijke personen die ervoor zorgden dat hij naar Parijs kon terugkeren. Daar ontdekte men dat zijn kwaliteiten als musicus zeker overeenkwamen met die van zijn beroemde vader. In 1742 volgde hij zijn vader op als lid van de Chapelle Royal. Door zijn huwelijk met amateur-klaveciniste Jeanne Nolson kreeg hij op hoog niveau contacten in Parijse kringen en concerteerde hij in de salons van vooraanstaande Parijse families. Zo voerde hij in 1737 samen met fluitist Michel Blavet, violist Jean-Pierre Guignon en Georg Philipp Telemann de Parijse Kwartetten van laatstgenoemde uit.

Gelet op de gespannen relatie met zijn vader is het opmerkelijk dat het Jean-Baptiste-Antoine was die zorgde voor het uitgeven van het werk van zijn vader. Hij publiceerde tweeëndertig van de meer dan 300 Pièces de Viole van de hand van zijn vader niet nadat hij er zelf het nodige aan had bewerkt. In het voorwoord van de publicatie zegt hij daarover, dat hij naast het toevoegen van een baslijn ook de gambapartij van een vingerzetting heeft voorzien. Het is opmerkelijk dat de werken van Antoine Forqueray in stijl niets onderdoen aan die van Jean-Baptiste-Antoine, het is zelfs de vraag of vader er wel de hand in heeft gehad. Het uitgeven van de stukken onder de naam van vader Antoine Forqueray was in commercieel opzicht vanwege diens populariteit in Frankrijk wellicht een handige zet. Het gelijktijdig uitgeven van de klavecimbeltranscripties die hij maakte van de Pièces de Viole van zijn vader kan vanuit ditzelfde zakelijk inzicht een slimme actie genoemd worden.

Antoine & Jean-Baptiste Forqueray: Les Tourments de l’Âme

Bekijk deze cd

Op het label Harmonia Mundi is een set met vier cd’s verschenen waarop al het bewaard gebleven werk van vader en zoon Forqueray is vastgelegd. Verantwoordelijk voor de voortreffelijke uitvoeringen van de stukken is het trio Michèle Dévérité, klavecimbel, Ryo Terakado, viool, Kaori Uemura, viola da gamba. Op een vijfde cd wordt een hommage aan beide componisten gebracht aan de hand van muziek van een aantal van hun tijdgenoten. Al met al is het een begerenswaardige cd-set voor liefhebbers van de Franse barokmuziek.