Het gedrag van de dagbladen, daar wil ik iets over kwijt. Kranten moeten het hebben van lezers en adverteerders. Nu wil het geval dat die eerste categorie tegenwoordig ook gratis een papieren nieuwsvoorziening kan verkrijgen. Zo vinden bijna een miljoen Spitsen en Metro’s elke werkdag gretig aftrek. Nieuwkomer, het ook voor niks dagblad De Pers, streeft dit jaar alleen al naar een dagelijkse oplage van 800.000 exemplaren.
Wat de getallen ook waard mogen zijn, de om niet verkrijgbare tabloids gaan ten koste van oplages van de betaalkranten. Er is daar niet alleen sprake van een dalende trend in het aantal abonnees, men heeft er tevens van doen met afhakende adverteerders want ook die gaan voor het getal.
De bedreigde dagbladen doen er van alles aan om het voor hen negatieve tij te keren. Zo spendeert NRC Handelsblad sommen geld aan etherreclame om toch vooral de suggestie te ventileren dat zij geldt als dé slijpsteen voor de geest. Ik laat me door deze hoge dunk van eigenwaarde niet verleiden. Uit ervaring weet ik dat mijn brein in elk geval niet geslepen wordt door de bijdrages uit de koker van de klassieke muziekredactie van de deftige krant en wat mij betreft kunnen de ballen van muziekjournalist Kasper Jansen dan ook gestolen worden. Trouw veranderde kortgeleden van logo met de bedoeling om meer lezers te trekken. Het streng gereformeerde zwart moest daar plaatsmaken voor maagdelijk wit. Er zal over nagedacht zijn, maar zullen er werkelijk lezers bestaan die zich door deze vorm van zwart-wit-denken laten overhalen?*
Een andere branche die al gedurende een reeks van jaren in de min zit is de muziekindustrie. U hoeft alleen maar om u heen te kijken om te constateren dat winkels waar geluidsdragers worden aangeboden een zeldzaamheid aan het worden zijn. En dan heb ik het niet alleen over de klassieke cd-speciaalzaak. Neem nou Baarn. Daar was Prelude tot voor kort een van de drie in de belangrijkste winkelstraat gevestigde cd-winkels. Nu is ze als enige in Baarn overgebleven…
Ook in dit verband, net als bij de kranten, spelen partijen die gratis producten aanbieden een niet mis te verstane rol. Alleen gaat het hier om crimineel gedrag dat hoogtij viert. De Nederlandse stichting Brein schetst op zijn website een alarmerend beeld van de muziekpiraterij die zich hier ten lande voltrekt. In 2004 leed de muziekbranche een virtueel verlies van minimaal 350 miljoen euro. Gedetailleerde informatie leest u op: Brein.
We kunnen hier niet spreken van een nationaal fenomeen. Het kwaad vertoont zich wereldwijd. Zo zet de Wall Street Journal in de editie van 21 maart 2007 een paar cijfers op een rijtje over de situatie in de VS:
– In het eerste kwartaal van 2007 kent de muziekbranche daar een omzetdaling van twintig procent ten opzichte van een jaar geleden;
– Vorig jaar sloten in de VS 800 muziekwinkels definitief de deur inclusief de 89 vestigingen van Tower Records;
– Om in aanmerking te komen voor een nummer-één-notering in de toonaangevende Amerikaanse hitlijsten was het nog maar een paar jaar geleden heel gewoon dat aan het betreffende album een verkoopcijfer kon worden gehangen van 500.000 stuks. Nu maakt een cd met een oplage van 60.000 al goede kans op zo’n top-notering.
Uit Engeland komen signalen over de beroerde situatie waarin een van de grootste marktspelers daar, HMV, zich bevindt. In Frankrijk heeft een aantal grote aanbieders, waaronder FNAC, ook al drastisch het mes gezet in de (klassieke) cd-afdelingen.
De dalende verkoopcijfers van geluidsdragers hebben ontegenzeggelijk van doen met het feit dat muziek meer en meer illegaal gedownload wordt. Het toonaangevende Amerikaanse mediabureau Bigchampagne LLC – men verzamelt en analyseert daar gegevens over de wegen die mensen bewandelen om muziek via het internet binnen te halen – schat het aantal illegale downloads wereldwijd op een miljard. Maandelijks!
Het moge duidelijk zijn dat het legaal aanbieden van muziekbestanden door de muziekindustrie, bijvoorbeeld via iTunes, bij lange na niet de teruggang in het aantal cd-verkopen compenseert. Het zich op criminele wijze toeëigenen van illegaal via het internet aangeboden beeld- en muziekbestanden is gemeen goed geworden. Ook mijn kinderen bezondigen zich aan het illegaal downloaden van muziek. Daarop aangesproken melden ze mij dat ‘iedereen het doet’ en daarmee is wat hen betreft de kous af. Niet zeuren pappa!
Terug naar de zieltogende kranten in Nederland. Die slaan steeds vaker samen met andere noodlijdende partijen de handen ineen. Zo biedt de webwinkel van NRC Handelsblad in samenwerking met Universal Music alle opnames die Philips Classics ooit maakte met het Koninklijk Concertgebouworkest aan voor weggeefprijzen. Samen met concurrent Trouw heeft NRC Handelsblad dezer dagen in de aanbieding ‘een verzamelbox met 12 hoogst bijzondere Stabat Maters’. Ook deze registraties zijn geplukt uit de spelonken van Universal Music. Voor de zeven cd’s hoeft slechts € 24,95 te worden neergelegd. Een paar jaar geleden nam ik met dit soort redenen omkleed afscheid van Universal Music.
Ook de Volkskrant denkt goed garen te kunnen spinnen met klassieke cd’s. EMI Classics, zo meldt de krant, stelde exclusief voor de lezers van de Volkskrant een doos samen met daarin alle vijftien symfonieën van Dmitri Sjostakovitsj. Dirigent Mariss Jansons nam ze in de periode 1988-2005 op met verschillende toonaangevende symfonieorkesten. De Volkskrant biedt de 10-cd-box aan voor € 34,95. Voor liefhebbers van de combinatie Sjostakovitsj/Jansons is het aardig te weten dat dezelfde opnames verpakt in een origineel EMI-doosje ook te vinden is in de Prelude-winkel en voor dezelfde prijs. Hoezo exclusief?
Hoe zinkend de hier beschreven schepen zijn bewijst het cadeautje dat Trouw in petto heeft voor lezers die een machtiging afgeven tot automatische incasso van de abonnementsgelden. Zij ontvangen desgewenst het cd-tje ‘De mooiste Bach Concerten’. Ik ken het betreffende cd-tje. De uitvoeringen zijn zo aangevreten door de tand des tijds dat plaatsvervangende schaamte zich van me meester maakt.
Mijn schreeuw luidt: kranten hou je bij je eigen letters en blijf met je tengels van cd’s, dvd’s en boeken af! Schrijven over klassieke cd’s, soit, ballen en sterren uit de hoge hoed toveren, ook goed, maar laat de verkoop van dergelijke producten over aan de daartoe geëigende vakhandel!
*Laat dit nou inderdaad het geval zijn. Op 4 april meldt Trouw dat haar oplage met 3,1 procent is gestegen tot 111.775.