In de Volkskrant van vrijdag 16 maart 2018 wordt aandacht geschonken aan het proefschrift Johann Sebastian Bach en zijn musici in beide hoofdkerken te Leipzig van de hand van Rens Bijma. Bij het artikel was een link geplaatst die verwees naar de mogelijkheid het proefschrift te downloaden. Vanzelfsprekend heb ik daar gebruik van gemaakt. Sinds begin jaren tachtig van de vorige eeuw ben ik ervan overtuigd dat Bach het in Leipzig niet kon doen met grote koren en orkesten. In die jaren bracht ik tweemaal een bezoek aan Leipzig. Daar bezichtigde ik vol ontzag zowel de Thomaskirche als de Nikolaikirche. Met in mijn achterhoofd de verhandeling die de Amerikaan Joshua Rifkin begin jaren tachtig van de vorige eeuw ten beste gaf bij zijn kijk op Bachs Hohe Messe, kon ik niet anders dan zijn opvatting delen dat het voor Bach onmogelijk moet zijn geweest zijn kerkelijke werken, inclusief zijn passies, daar uitgevoerd te hebben met grote orkesten en koren. Later las ik Andrew Parrotts The Essential Bach Choir (2000) en kende ik inmiddels meer kleinschalige uitvoeringen van Bachs kerkelijke composities. Vaste bezoekers van winkel en website van Prelude kennen mijn voorkeur voor de uitvoeringen van Bachs passiewerken door John Butt en zijn Dunedin Consort & Players en bijvoorbeeld ook de vertolkingen door het Ricercar Consort van Philippe Pierlot van Bachs cantates komen mij als zeer echt en realistisch authentiek voor.
Bezuinigingsmaatregel…
De dissertatie van Rens Bijma vormt een waardevolle aanvulling op de werken van Rifkin en Parrott, het maakt als het ware de cirkel rond. In heldere taal schetst hij een beeld van het interieur van beide kerken ten tijde van Bach en ook over de inzet van door Bach gebruikte instrumenten besteedt hij buitengewoon zinnige woorden. Bent u liefhebber en geïnteresseerd in de historische context waarin Bach destijds zijn werken uitvoerde in Leipzig, dan raad ik u ten zeerste aan nader kennis te nemen van de dissertatie van Bijma. Hij zegt in alle opzichten beduidend meer dan kan worden opgetekend uit de monden van absolute tegenstanders van de kleinschalige Bach. Neem Ton Koopman. Die laat zich geholpen door de interviewer in een radio4-programma (5/12/16) bijzonder onwetenschappelijk en negatief uit over het werk van musicologen als Rifkin en Parrott. Hij bestempelt hun kijk als een bezuinigingsmaatregel…
Hoe het ook zij, behorend tot de voorstanders van de kleinschalige uitvoeringspraktijk van de kerkelijke composities van Johann Sebastian Bach, beveel ik u het lezen van Bijma’s dissertatie van harte aan.
Het complete Radio4-interview kan beluisterd worden via de website van Radio 4: ‘Ton Koopman over Bach en zijn zangers’.
Het proefschrift van Rens Bijma kunt u hier downloaden.