2017 is het jaar van twee grote herdenkingen. Tweehonderdvijftig jaar geleden overleed de meest productieve componist van Duitsland. Het leverde Georg Philipp Telemann de denigrerende titel ‘veelschrijver’ op. Versterkte eerder soortgelijke herdenkingen Johann Sebastian Bach en Wolfgang Amadeus Mozart hun eeuwige roem, dat zal Telemann niet overkomen. Ik behoor niet tot degenen die hem rekenen tot de minderen: ik houd van zijn muziek net zoals ik veel genieten kan van de nalatenschap van zijn ook veel componerende Italiaanse collega Antonio Vivaldi. Bij dit alles geldt natuurlijk dat de interpretaties van hun werken voorop staan. Als die gekenmerkt worden door kwaliteit blijf ik geneigd mij te gedragen als Rupsje Nooitgenoeg. U begrijpt ondertussen wel dat ik geen enkel probleem heb met de positieve aandacht die Telemann’s nalatenschap in het herdenkingsjaar ten deel valt. Het is wat mij betreft dan ook een herdenking met een gouden rand.
De tweede grote herdenking betreft een daad van de Duitse theoloog Maarten Luther. In 1517 bracht hij 95 stellingen naar buiten waarin hij afrekende met de handel en wandel van de Rooms-Katholieke kerk in zijn dagen. Zijn actie droeg bij aan het ontstaan van de kerkscheiding die leidde tot het protestantisme. Het werk van de kerkhervormer vormde in de voorbije eeuwen een inspiratiebron voor veel componisten en heeft in muzikaal opzicht tal van juwelen opgeleverd. Denkt u in dit verband alleen maar aan de vier Lutherse missen van Johann Sebastian Bach. Laat ik er geen misverstand over bestaan dat ik mij op voorhand al verheugde op het vooruitzicht dat ook deze herdenking zou resulteren in een aantal aansprekende cd-producties. Dat ik de mooiste daarvan al in de eerste maand van het jaar mocht ontvangen, stemt mij alleen maar blij. Het betreft de uitgave van het Belgische label Ricercar ‘Ein feste Burg ist unser Gott’. Op een tweetal in speciale verpakking gestoken cd’s is muziek vastgelegd van zestiende en zeventiende eeuwse Duitse componisten. Voor de voortreffelijke uitvoeringen tekent onder leiding van Lionel Meunier het ensemble Vox Luminis. In muzikaal opzicht beslist een uitgave die u niet mag missen. Laat daar geen misverstand over bestaan. (Zie onderstaande video)
De schoonheid die geboden wordt door de uitgave van Ricercar zorgt er niet voor dat de Luther-herdenking geen dikke zwarte rand kent. Als je je ook maar enigszins verdiept in de figuur Luther kun je er niet omheen dat hij een onvervalste antisemiet was. In zijn in 1543 verschenen pamflet ‘Over de Joden en hun leugens’ kom je stellingen van de kerkhervormer tegen van het allerlaagste allooi. Zo zijn zó verwerpelijk dat ik ze niet wil citeren op mijn website. De wetenschap dat antisemitisme van alle tijden is, zorgt er niet voor dat ik mild kan oordelen over iemand die er zulke opvattingen op nahield. Het zet zelfs vraagtekens bij de componist die geldt als een van de grootste muzikale boegbeelden van de Lutherse kerk: Johann Sebastian Bach. Ik speel hier graag het spel van de vermoorde onschuld en wil niet weten of de ook wetenschappelijk onderlegde, en getuige de bibliotheek die hij naliet, belezen componist wist van de verwerpelijke standpunten aangaande joden van de man wiens daad in 1517 jaarlijks op 31 oktober – en nu een heel jaar lang – in bepaalde kringen zo feestelijk wordt gevierd…
Ein feste Burg ist unser Gott – Luther und die Musik der Reformation