Kruidvat draait handelaar in klassieke muziek de nek om

De Volkskrant[Geplaatst in de Volkskrant d.d. 6 juli 2000]

Op initiatief van fortepianist Bart van Oort zullen deze zomer, aansluitend op het Holland Festival Oude muziek, vijf musici van naam alle klavierwerken van Haydn opnemen. Garant voor de productie, die uiteindelijk tien cd’s zal omvatten, staat het huislabel van drogisterijketen het Kruidvat: Brilliant Classics.
Als het gaat over de ‘Kruidvat-Bach-cantates’ van het Nederlands Bach Collegium onder leiding van Pieter Jan Leusink is de kritische luisteraar er snel van overtuigd dat in dat geval fl. 14,95 voor een setje met vijf cd’s nog duur betaald is. Maar de complete klavierwerken van Haydn uitgevoerd door uitstekende vertolkers en straks als ‘op = op’ aanbieding voor een habbekrats te koop, dat is andere koek. Als er ook opnametechnisch sprake blijkt te zijn van een aanvaardbaar niveau, ben je als liefhebber wel gestoord als je zo’n aanbieding aan je neus voorbij laat gaan. De vraag is of musici van naam er verstandig aan doen hun artistieke prestaties toe te vertrouwen aan de drogist. In het Tijdschrift Oude Muziek (nr. 2-2000) zegt fortepianist Bart van Oort het de directie van de drogisterijketen na: ‘Het publiek wil graag compleet kopen; dat is duidelijk’. Een stelling met een nogal hoog flauwekul gehalte. Als Van Oorts Haydn-project straks verkoopt als een speer vloeit dat vrijwel uitsluitend en alleen voort uit de spotgoedkope prijsstelling en niet uit de door hem en zijn kompanen geleverde artistieke prestatie. Men zal tevreden spreken over ‘een mooi succes’. Dat het Kruidvat klassieke cd’s zo goedkoop aanbiedt is snel uit te leggen. Brilliant Classics kiest voor Classicfm-componisten, bekend bij een breed publiek. Voor de opname wordt een minimale tijd uitgetrokken. Musici ontvangen een leuk bedrag ineens, waarmee alle rechten worden afgekocht. Vervolgens worden de cd’s in een uitermate karige verpakking verscheept naar de Kruidvatvestigingen. Daar worden ze opgestapeld naast inlegkruisjes en zonnecremes en vliegen ze als ‘prijsknaller’ met tienduizenden (in het geval van Bach met miljoenen) de deur uit. Een bijkomende factor van betekenis is, dat de cd voor het Kruidvat een ’traffic-sale-artikel’ is; men lokt de consument naar de winkel in de verwachting dat hij daar andere koopimpulsen opdoet. Ik vind het bedroevend te zien dat de klassieke cd-markt zich zo aan het ontwikkelen is en dat ook goede musici hun heil gaan zoeken bij het Kruidvat. Zij hebben kennelijk niet in de gaten dat zij helpen de hamer te hanteren waarmee het Kruidvat de nagels slaat in de doodskist van de kleine cd-producent en de zelfstandige klassieke cd-handelaar.

Het is vandaag de dag bon ton de digitale opvolger van de elpee die in reguliere vakhandel wordt aangeboden duur te vinden. Dat het publiek niet consistent is in die opvatting blijkt uit de verkoopcijfers van cd’s met door de grote platenmaatschappijen gecreeerde megasterren als Andreas Scholl en Wibi Soerjadi. Zonder te morren betaald men grif vijftig gulden. Of neem de laatst uitgebrachte cd van de ‘alt aller alten’ Aafje Heynis. Vele duizenden worden er verkocht voor fl. 39,95 per stuk. Een geweldig bedrag voor een cd met louter ‘hits’ uit de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw, waaronder het ‘k Wil U, o God, mijn dank betalen’.

De dank bij de platenmaatschappij zal inderdaad groot zijn. Het argument dat door het uitbrengen van dergelijke cd’s bijzonder repertoire kan worden vastgelegd is een verhaal dat allang geen hout meer snijdt. Grote platenmaatschappijen kennen tegenwoordig nog maar één doel en dat is het tevredenstellen van de aandeelhouders. Voor cd’s van gevestigde budgetlabels als Naxos en Arte Nova moet de consument tegenwoordig al zes maal de prijs betalen die het Kruidvat voor een klassieke cd vraagt. Het is te eenvoudig met een beschuldigende vinger naar die handelaar te wijzen. De idee dat er binnenkort alleen nog maar geluidsdragers met klassieke muziek voor miljoenen te vinden zullen zijn in warenhuizen, drogisterijen, supermarkten, bij benzinepompen en via het internet baart mij als liefhebber van klassieke muziek zorgen. Want dan is de handel in klassieke muziek geheel in handen van lieden voor wie uitsluitend het maken van omzet en winst telt. En geloof maar niet dat die heren als spijtoptanten a la Joop van den Ende dan een fonds in het leven zullen roepen waar jonge talentvolle musici kunnen aankloppen als zij hun dromen willen waarmaken.

Voordat die situatie daadwerkelijk is ingetreden kan de consument profiteren van misschien wel de laatste stuiptrekkingen van de klassieke cd-vakhandel. Zou men juist van die partij verwachten dat zij het kwaad bestrijdt op basis van kwaliteitsmotieven, het tegendeel is waar, men denkt de boosdoener te kunnen bevechten met gelijke middelen. Zo boden de verenigde Klassieke Zaken onlangs voor nog geen vijftig gulden een set aan met de complete strijkkwartetten van Beethoven uitgevoerd door het fameuze Alban Berg kwartet. Deze zomer ligt er in de winkels van de jubilerende vereniging voor eenzelfde spectaculair lage prijs een zes-cd-boxje met alle pianosonates van Mozart in de uitvoering van Ronald Brautigam ‘een topmusicus die hoogtepunten uit de pianoliteratuur speelt’. De enthousiaste fans van Brautigam die aangespoord door jubelende recensenten nog maar kort geleden zijn Mozart-cd’s voor vijfenveertig gulden per stuk aan hun collectie toevoegden zullen zich toch op z’n minst bedonderd moeten voelen.