Als je vandaag de dag een cd uitbrengt met composities van de Italiaanse muziekvernieuwer Claudio Monteverdi (1567-1643) en je behoort niet tot het gilde waarvan de leden het in commercieel opzicht hebben gemaakt, dan moet je wel iets bijzonders in het vat hebben. Welnu, dat laatste heeft het ensemble Il Pegaso. De door Fra Bernardo uitgebrachte cd ‘Travestimenti’ biedt voor kerkelijk gebruik geschikt gemaakte wereldlijke composities van de componist. Ze worden smaakvol gelardeerd met instrumentale tussenspelen van Girolamo Frescobaldi (1583-1643) en Ercole Pasquini (ca. 1560-ca. 1619). Waar de muziek van Monteverdi niet zelden door een overdaad aan continuo-instrumenten (luiten, theorbes, klavecimbels) wordt opgeblazen tot ongekende proporties en naar een ridicule hedendaagse mode soms wordt doorspekt met jazzy elementen, blinkt de cd van het door organist Maurizio Croci geleide Il Pegaso uit door devote schoonheid. Il Pegaso zet voor de basso continuo slechts een enkele luit én een in de zestiende eeuw vermoedelijk door de Italiaanse orgelbouwer Costanzo Antegnate (1549-1624) gebouwd instrument in. De muziek van de ‘uitvinder’ van de seconda pratica zo te horen op een wijze die de expressieve zangstem(men) de hoofdzaak van de vocale compositie laat zijn is een verbluffend mooie ervaring.
Met zijn moderne muziekstijl rekende Monteverdi af met de strakke regels van de polyfone muziek die golden ten tijde van de renaissance. Door het gebruik van vrijere, meer expressieve vormen kon onder andere de betekenis van de tekst beter tot uiting worden gebracht. De Rooms-katholieke Kerk zag ook het nut in van de overredingskracht die de nieuwe muziekstijl met zich meebracht. In haar strijd tegen de door theologen als Maarten Luther en Johannes Calvijn in gang gezette reformatie – naast een aantal theologische leerstellingen pleitten zij met name ook voor een sobere kerk – kozen de leiders van de kerk in Rome juist voor de inzet van pracht en praal om de gelovigen ervan te overtuigen dat de Rooms-katholieke Kerk de enig ware kerk was.
Dit uiterlijk vertoon komt tijdens de barokperiode vooral in landen als Italië, Zuid-Duitsland, Polen en Oostenrijk tot uiting in niet zelden protserige kerkgebouwen. Maar ook de kerkmuziek werd als hulpmiddel ingezet. Zo kregen dichters de opdracht om de populaire wereldlijke madrigalen van Monteverdi te voorzien van religieuze teksten. Zo konden ze als publiekstrekkers worden ingezet tijdens de erediensten.
Ik ben mij ervan bewust dat vandaag de dag het grote publiek liever achter een verlicht kruis aanloopt en knielt voor een André Hazes-figuur die Jezus verbeeldt. Zo gezien is de cd ‘Travestimenti’ slechts voorbestemd voor een klein groepje liefhebbers. Over verkoopaantallen maak ik mij dan ook geen illusies. De schoonheid van het gebodene ontslaat mij echter niet van de plicht deze productie van Il Pegaso te voorzien van het predikaat ‘Gids-cd van Prelude’!
Monteverdi: Travestimenti