In maart 2003 plaatste ik onder de titel Debilisering van Schuberts Winterreise een bijdrage in Preludes Leestrommel. Aanleiding vormde de wat is gaan heten ‘hertaling’ van Schuberts liederencyclus door de Nederlandse liedjeszanger Jan Rot. De originele versie deed hem teveel denken aan een precies volgens de regels van het spel geknipte poedel. En van zangers als Dietrich Fischer-Diskau moest hij al helemaal niets weten. Daarom koos hij voor de uitvoering van zijn hertaalde liedjes voor de Nederlandse bariton Maarten Koningsberger. Overtuigend vond ik het werk van Rot niet. Sterker nog, het klonk wat mij betreft helemaal nergens naar.
Drie jaar geleden stelde Jan Rot óók een Nederlandse hertaling van Johann Sebastian Bachs Matthäus-Passion BWV 244 in het vooruitzicht. In de Volkskrant stond daar toen over te lezen: ‘Maar het pièce de resistance wordt de Matthäus Passion, want dat is pas een slechte tekst, zeg. Dat lijdensverhaal is mooi, maar al die non-informatie over de zonen van Zebedeus. En het is ook erg onhandig dat de moeder van Jezus Maria heet en een van de belangrijkste vrouwen in zijn leven heet ook Maria, met Magdalena erachter. Dan heet zijn moeder ”de andere Maria”. Dat is toch geen liedtekst, jongens.’
De eerste uitvoering van Rots visie op Bach stond gepland voor 20 maart 2004. De Utrechtse Domcantorij was druk bezig met de repetities toen de hertaler opeens tot de ontdekking kwam dat het veranderen van een tekst één is, maar het vervolgens uitvoeren twee. Onder het motto ‘onverstaanbaar goed’ kapte hij de boel toen af.
Inmiddels schrijven we februari 2006. En wat blijkt? Jan Rot vindt dat de tweede stap nu wél gezet kan worden. Sterker nog, stap drie is ook al gezet! Op de website van Universal Music wordt prominent een nieuwe uitvoering van Bachs grootste passiewerk aangekondigd: ‘Bachs meesterwerk in een prachtige hertaling van Jan Rot’.
Voor de uitvoering tekenen onder andere het Residentie Bachkoor & Orkest, het Haags Matrozenkoor en solisten als Marcel Beekman, Francine van der Heijden en Tania Kross. Het geheel staat onder leiding van Jos Vermunt.
En, als klap op de vuurpijl, het verantwoordelijke cd-label is het ooit zo prestigieuze Deutsche Grammophon.
De hertaalde versie van Bachs meesterwerk hoorde ik nog niet. Ik kan alleen nog maar vermoeden hoe het zal zijn. Een blik op de titels te vinden op de tracklist van de 2-cd-set belooft weinig goeds. Een paar van de titels op een rijtje: ‘Elke dag verder zakte de groepsmoraal’, ‘De eerste klodder spuug was meteen al raak’, ‘Kom, krakend kruis’, ‘Geen wolkje kwam uit de hemel’ en ‘Hij lag er vredig bij’.
Een van de koren krijgt in de Mattheus van Rot als titel mee ‘En waar is die onzin goed voor?’. Daar haalt de liedjeszanger me de woorden mee uit de mond.
Jan Rot reageert…
Via een ander openbaar forum reageerde Jan Rot op de door mij aangevallen ‘hertaling’ van Bachs Matthäus-Passion.
‘Maar mijn lieve meneer Koudstaal toch, staat u zich alweer op te winden zonder een noot gehoord te hebben? dank voor deze voorpubliciteit ik zal in interviews de komende weken ook een beetje reclame voor u maken, dit onder Jezus’ motto ‘heb uw vijanden lief’.
Dwars door het embargo heen hier alvast de tekst van aria 41 (Geduld) Zowel voor mij tegen u te gebruiken, als voor u tegen mij, want zijn wij niet beiden deel van de grote familie Bachliefhebbers? Inderdaad, zoals in mijn slotkoor klinkt: eenzaam samen, samen een.
Geloof, als de dwazen “zeker weten”
Zien ze jou als blind en doof?
Speel de zot, en zwijg
God, in eigen land het lot
Zelfs van grote heilsprofeten
Hoofdschuddend maar met even vriendelijke groet
uw Jan Rot (www.janrot.nl)’
… en krijgt als antwoord:
Beste Jan Rot,
Het gaat me niet om de noten. Uw ‘hertaling’ zal daar gelukkig niets aan kunnen veranderen. Hooguit kan de uitvoering in deze nog roet in het eten gooien. Uw betreffende Deutsche Grammophon productie heb ik nog niet tot mij kunnen nemen en daar spreek ik me dan ook (nog) niet over uit.
Wat me stoort, en daar stel ik mij tegen te weer, is het feit dat u tekstueel Bachs passiewerk meent te moeten aanpakken c.q. opleuken. De indruk die ik krijg bij het aanschouwen van de ‘tracklist’ van uw hertaalwerk maakt me al niet gelukkig, het door u doorbroken embargo stemt me ook al niet vrolijk.
Ik zie u niet als mijn vijand, keer u dan ook niet een of andere wang toe, maar stel het wel op prijs dat u in de komende weken ‘ook een beetje reclame’ voor mij gaat maken. Uw interviews zie ik dan ook met belangstelling tegemoet.
Op het gevaar af u op een idee te brengen geef ik u ter opbeuring een paar regels uit Bachs cantate BWV 210:
Spielet, ihr beseelten Lieder,
Werfet die entzückte Brust
In die Ohnmacht sanfte nieder!
Aber durch der Saiten Lust
Stärket und erholt sie wieder!
Eveneens vriendelijk groetend,
Kees Koudstaal